Jan
Kruysen
(1874-1938)
Een typisch heerschap
Jan Kruysen was een typisch heerschap. Gekleed met een grote zwierige hoed, wambuis, kuitbroek en schoenen met gespen en een wijde cape, behoorde Jan Kruysen met zijn markante kop, met snor en puntbaardje, gedurende vele jaren bij het dorpsbeeld van Oirschot.
Jan Kruysen werd geboren in het Brabantse Liempde, vlakbij Boxtel waar hij in 1897 voor de eerste keer trouwde en wel met Barbara van Dijk die hem zestien kinderen zou schenken, waarvan er overigens veel vroegtijdig stierven. Belangrijk in zijn leven waren verder Heeze, waar hij jaren deel uitmaakte van de schildergroep 'de Kempen' en Weert. In Valkenburg ontmoette hij de mecenas Henri Wijsbek, met wie hij ook bevriend raakte.
Later zwierf hij ondermeer door Duitsland, waar hij in Silezie de officiersweduwe Maria Menzel leerde kennen met wie hij in 1924 in Oirschot trouwde.
Jan Kruysen overleed als inwoner van Oirschot in 1938 in het St. Josephziekenhuis in Eindhoven op 64-jarige leeftijd.
Jan Kruysen als schilder
Jan Kruysen begon al vroeg met schilderen. Hij was een pure autodidact. Aanvankelijk schilderde hij van alles wat hem voor de ogen kwam: landschappen, portretten, boerderijen, stillevens en heel veel religieuze onderwerpen. In zijn vroege periode lijkt Jan Kruysen verwant aan de impressionisten, die toen hoogtij vierden, maar later werd zijn stijl wat expressionistischer. Zijn kleuren werden feller en zijn onderwerpkeuze gewaagder en eigenzinniger. In zijn religieuze onderwerpen, die hij zijn leven lang ook bleef schilderen, zijn onmiskenbaar invloeden aanwezig van symbolisten van na de Eerste Wereldoorlog als Jan Toorop. Zijn levensfilosofie legde hij neer in 'Het Boek' een werk dat hij zelf uitgaf en waarin hij getuigenis aflegt van zijn diep geloof. Veel van zijn schilderwerken zijn als illustratie in het boek opgenomen en eng met de tekst van het boek verbonden.
Invloeden van Jan Kruysen
Als autodidact heeft Jan Kruysen nooit veel erkenning gekregen van kunstcritici. Individuele kenners, zoals zijn vriend Henri Wijsbek, en andere kunstenaars wisten hem echter te waarderen en zochten hem vaak op in zijn Oirschotse atelier. Veel invloed heeft hij uiteraard gehad op zijn zoon Antoon Kruysen, een schilder die, ook international, veel bredere erkenning heeft genoten. Overigens zijn in de latere perioden van Jan Kruysen de invloeden van zijn illustere zoon Antoon ook duidelijk aanwijsbaar. Zeker is, dat Jan Kruysen vooral op de Brabantse schilderkunst tussen de twee wereldoorlogen veel invloed heeft gehad. Honderden van zijn werken bevinden zich ook nu nog in Brabant en zijn her en der in musea te bewonderen. Maar veel werk is ook nog in particulier bezit. Museum Kruysenhuis in Oirschot is een van de plekken waar zijn mooie voorbeelden van Brabantse schilderkunst in ruime mate zijn te bewonderen.
